جنگ داخلی سوریه که بیش از ۱۳ سال طول کشید، با سقوط رژیم بشار اسد پایان یافت. پیروزی مخالفان، که با حمایت استراتژیک تورکیه محقق شده، تعادل قدرت در منطقه را تغییر داده است. حمایت طولانی مدت رجب طیب اردوغان از نیروهای مخالف سوری، تورکیه را به یک بازیگر مهم در سوریهی پس از اسد تبدیل کرده است.
حضور تورکیه در این روند بسیار مؤثر بود، از تسهیل هماهنگی میان مخالفان گرفته تا باز نگه‌داشتن خطوط تأمین. این اقدامات نشان‌دهنده پیروزی استراتژیک برای اردوغان است و به تورکیه اهرم قابل‌توجهی در بازسازی و حکمرانی سوریه می‌بخشد.
روابط پیچیدہ تورکیه و سوریه
تورکیه و سوریه دارای تاریخی پیچیدہ شامل دوره‌های همکاری و رقابت هستند. پیش از شروع قیام سوریه در سال ۲۰۱۱، اردوغان و اسد روابط سیاسی و شخصی نزدیکی داشتند. اما با تشدید جنگ داخلی، درخواست‌های اردوغان برای اصلاحات توسط اسد نادیدہ گرفته شد و روابط آن‌ها به سردی گرایید.
اردوغان در سخنرانی خود در شهر غازی عنتاب، در نزدیکی مرز سوریه، گفت:
«آرزوی ما این است که همسایه ما، سوریه، به صلح و آرامشی که بیش از ۱۳ سال انتظارش را می‌کشید، برسد.» این سخنرانی در حضور صدها هزار پناهجوی سوری و شهروندان تورکیه انجام شد. مخاطبان اردوغان احتمالاً سقوط اسد را یک پیروزی مشترک می‌دانستند.
پیروزی تورکیه و پیامدهای داخلی و منطقه‌ای
۱. بازگشت پناهندگان و آرامش داخلی
تورکیه میزبان بیش از ۳.۵ میلیون پناهجوی سوری است که بار اقتصادی و اجتماعی بر کشور وارد کرده‌اند. بازگشت این پناهندگان می‌تواند تنش‌های داخلی را کاهش دهد و موقعیت سیاسی اردوغان را تقویت کند.
۲. فرصت‌های اقتصادی در بازسازی سوریه
فرآیند بازسازی سوریه فرصتی سودآور برای شرکت‌های تورکیه، به‌ویژه در بخش ساخت‌وساز است. دولت اردوغان که روابط نزدیکی با این بخش دارد، احتمالاً در این روند نقش غالبی خواهد داشت.
۳. تغییر معادلات قدرت منطقه‌ای
کاهش نقش روسیه و ایران در سوریه، فضایی برای تورکیه ایجاد کرده تا خود را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی منطقه‌ای تثبیت کند. تمرکز روسیه بر جنگ اوکراین و محدودیت منابع ایران، مانع از مقابله آن‌ها با نفوذ تورکیه در سوریهی پس از اسد شده است.
بازندگان بزرگ: روسیه و ایران
– روسیه
با وجود دخالت در جنگ سوریه در سال ۲۰۱۵ و حمایت از رژیم اسد، نفوذ روسیه با توجه به درگیری‌هایش در اوکراین کاهش یافته است. پیشنهاد پناهندگی به اسد، نشان‌دهنده عقب‌نشینی مسکو و کاهش پرستیژ منطقه‌ای آن است.
– ایران
ایران که از طریق گروه‌هایی مانند حزب‌الله حامی اسد بود، اکنون با کاهش نفوذ در سوریه مواجه است. این ضعف ممکن است باعث تقویت دشمنان منطقه‌ای ایران و تضعیف شبکه‌های نیابتی آن شود.
نقش هیئت تحریر شام در آینده سوریه
گروه «هیات تحریر الشام»، با رهبری ابومحمد الجولانی، نقش کلیدی در سقوط اسد ایفا کرد. با وجود این، چالش‌هایی بزرگ پیش روی این گروه قرار دارد:
۱. تعریف به‌عنوان گروه تروریستی: این گروه همچنان توسط ایالات متحده، بریتانیا، و سازمان ملل به‌عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود.
۲. حاکمیت اسلامی: رویکرد این گروه به قوانین اسلامی، نگرانی‌هایی را در جامعه چندفرهنگی سوریه ایجاد کرده است.
۳. سابقه نقض حقوق بشری: اتهامات مربوط به نقض حقوق بشر و رفتارهای استبدادی، اعتبار این گروه را زیر سوال برده است.
چشم‌انداز آینده سوریه
آینده سوریه با چالش‌های بسیاری روبروست. تاریخ پر افت و خیز کشور و ایدئولوژی‌های متنوع مخالفان، پرسش‌هایی درباره حکمرانی و ثبات ایجاد کرده است. جامعه جهانی با دقت وضعیت را رصد می‌کند، اما مسیر پیش رو پر از خطرات است.
