جرایم یکی از پدیده های اجتماعی است که در جوامع مختلف دارای شکل مخصوص به خود است. این اشکال برگرفته از دلایل متنوعی است که در شکل گیری جرایم نقش داشته است. به طور عموم، دلیل اصلی اکثر مجرمان جبری است که آنها را وادار به ارتکاب جرم میکند. این جبر ناشی از کمبود است. کمبود های بشر دو جنبه مادی و معنوی را در برمیگیرد.
یکی از جرایم بشری که در طول تاریخ افغانستان لکه ننگی خواهد بود قتل دختر 27 ساله بنام فرخنده، در کابل است. این نوع جنایات دسته جمعی دارای عوامل فراوانی است. کمبود آگاهی مجرمین این قضیه، کمبود آگاهی مجرمین برای پذیرفتن حقیقت ماجرا، کمبود عاطفه انسانی برای عدم برخورد خشونت آمیز علیه یک زن بی دفاع همه کمبود های غیر قابل پیمایشی هستند که فقط در افغانستان بروز میکند. در واقع در این مورد، اصلی ترین عامل جرم کمبودات معنوی است.
در افغانستان پدیده ای بنام اختطاف نیز وجود دارد. موارد ثبت شده از اختطاف نشان میدهد که انگیزه اختطاف چیان دریافت مقداری پول در برابر آزاد سازی شخص است. در این حال مجرم برای بدست آوردن مادیات مرتکب جرم میشود.
از زاویه دید متفاوت میتوان این کمبود ها را نیز یک پدیده بشری فرض کرد که خود معلول علت های منحصر به اجتماع افغانی است. در کمبودات معنوی عامل اصلی تعلیم و تربیه غلط است. انتقال افکار نادرست از جانب افراطی هایی که خارج از کنترول دولت فعالیت های مخرب میکنند، فضای نا امن و جنگ زده که محیط را تبدیل به یک فضای مسموم میکند و عقاید دینی و عنعنات مردمی که با عصر حاضر سازگاری ندارند باعث به وجود آمدن تضادهای شدید رفتاری ساکنان افغانستان شده است.
فقر و بیکاری و جرم و جنایت دو خط موازی هستند. برای دانستن دلایل فقر در افغانستان نیازی به تفکر و جستجوی عمیق نیست. زمینه کار در افغانستان ملزوم به تامین امنیت است. سرمایه گذاران داخلی و خارجی علاقه زیادی برای کار در افغانستان دارند، اما تنها دلیلی که باعث میشود وارد عمل نشوند امنیت مالی و جانی است. از این رو کار آفرینی در سطخ بسیار پایین قرار دارد. و مردم برای تهیه ابتدایی ترین مایحتاج زندگی با مشکلات زیادی مقابله میکنند. طبق گزارشات اخیر اتحادیه اروپا، زندان های کشور هلند بسته است. این موضوع نمایانگر آن است که در اجتماع مرفه و آزاد هلند، سطح کمبودات بسیار پایین است. پس اجباری وجود ندارد تا یک شخص بخاطراشباع نیاز هایش به ارتکاب جرم متوصل شود. بهترین راه برای مدیریت اجتماعی آموزش، نظارت و کنترول مسالمت آمیز است. شناسایی کمبودات و بعد از بین بردن آنها به شکل تدریجی توسط دولت میتواند سطح آگاهی، رفاه و رضایت مندی را بالا برده و انگیزه انجام اعمال مغایر اصول و قانون را کاهش دهد. با این رویکرد جامعه ای سالم و عاری از ناهنجاری خواهیم داشت.
